بنام خدا

گروه مردم :

شنبه 28 آبان:

• بی کفایتی شاه سلطان حسین، شورش قندهار و سقوط اصفهان، «میرویس» بزرگ قندهاری ها که برای تظلم از جور و ستم عبدالله خان حکمران اعزامی دولت صفویان رنج سفر به اصفهان را بر خود هموار کرده بود ولی موفق به دیدار شاه سلطان حسین نشده بود 19 نوامبر سال 1699 (1078 هجری خورشیدی) با دست خالی به قندهار بازگشت و سران طوایف ناحیه را به باغ خود دعوت کرد و وجود ضعف در ارکان دولتی و رواج فساد اداری و چاپلوسی در دربار صفویان را برایشان بیان داشت و گفت که شاه در محاصره عده ای کوته نظر آزمند قراردارد و کسی نمی تواند، حتی برای تظلم به او دسترسی یابد و احکام انتصابات خرید و فروش می شود و دلسوز وجود ندارد. در این شرایط راه دیگری جز این که خودمان بپاخیزیم وجود ندارد، و بذر شورش در همان روز کاشته شد و ظرف دو سال از زمین سر بر آورد. پشتونها و بویژه قندهاریها تا آن زمان سابقه نافرمانی و ضدیت با دولت متبوع، ایران، را نداشتند.

یکشنبه 29 آبان:

• اعلان جنگ ایران به روم شرقی در نوامبر 502، دولت وقت ایران بیستم نوامبر سال 502 میلادی (زمان پادشاهی قباد ساسانی) به دولت روم شرقی (قسطنطنیه) اعلان جنگ داد. این اعلان جنگ پس از سه اخطار پی در پی به دولت روم که این دولت در رعایت تعهداتی که به موجب پیمان صلح سال 442 (منعقد شده میان یزدگرد دوم و تئودور) سپرده بود تعلل کرده است صادر شده بود. در اخطاریه های کتبی سه گانه، دولت روم متهم شده بود که تعمدا در صدد اجرای چند بند از پیمان بر نیامده و تاکید شده بود که ادامه تعلل رومی ها، پیش از آن تحمل پذیر نخواهد بود.

دوشنبه 30 آبان:

• سالروز آغاز جنبش سوسیالیستی «مزدک» متفکر بزرگ ایرانی، 21 نوامبر سال 488 میلادی، درست 1360 سال پیش از انتشار «مانیفست کمونیست» از سوی کارل مارکس و انگلس، مزدک عقاید اقتصادی ــ اجتماعی (سوسیالیسم) خود را اعلام داشت و ترویج آن را آغاز کرد. مزدک پسر بامداد که یک روحانی زرتشتی در شهر استخر فارس (شیراز) بود مدعی شد که این عقاید تفسیر درست آموزشهای زرتشت است که هدفی جز نیکبختی بشر نداشته و زمانی این نیکبختی تحقق خواهد یافت که برابری انسانها تامین شود. از ابتدای سده 19 که عقاید مزدک مورد تحلیل و تفسیر اندیشمندان و مورخان بزرگ قرار گرفت «21 نوامبر» برای روشنفکران چپ، روزی گرامی بوده است.
• سامانیان بر سر کار آمدند، زبان پارسی و فرهنگ ایرانی زنده شد، مورخان «21نوامبر سال874 میلادی» را روزی ذکر کرده اند که سامانیان بر سرکار آمدند و کمر همت به احیاء زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ ایرانی و گسترش علوم و معارف بستند و در این راه لحظه ای از تلاش باز نایستادند. پایتخت سامانیان شهر بخارای خراسان بزرگتر و رودکی از شعرای بزرگ این دوران بود. برخی از مورخان سامانیان را از نسل بهرام مهران (چوبین) ژنرال معروف ایرانی که در «ری» زاده شده بود می دانند. در میان ایرانی تبارها، تاجیکها بیش از دیگران قدرشناس سامانیان هستند. دولت تاجیکستان پول ملی خود را «سامانی» نام نهاده است. 

سه‌شنبه 1 آذر:

• در قرون وسطا، روزی که زلزله شهر تاریخی نیشابور را ویران کرد، 22 نوامبر سال 1267میلادی (666 هجری قمری) یک زمین لرزه شدید شهر تاریخی نیشابور خراسان را ویران کرد و هزاران تن را مقتول و مجروح ساخت. این شهر سه سال بعد به هزینه دولت وقت تجدید بنا شد. نیشابور که در جهان به شهر "عمر خیام" معروف است در دوران ساسانیان به صورت شهری بزرگ درآمد و یک بار هم پایتخت ایران شد. این شهر در ردیف بلخ، بخارا، هرات، سمرقند و مرو یکی از شهرهای باستانی خراسان بزرگتر بشمار می رود و طاهر ذوالیمینین در همین شهر تجدید استقلال ایران را اعلام داشت که آغاز پایان حکومت عباسیان برایران بشمار آمده است.

چهارشنبه 2 آذر:

• با فرار خسرو پرویز و در پی آن رویداد های دیگر مسیر تاریخ جهان یک بار دیگر تغییر کرد، خسرو پرویز هنوز بر جای پدر ننشسته بود که وارث دشواری های او و ضدیت ژنرال بهرام چوبین شد که با شاه متوفا درگیری پیدا کرده بود. خسرو پرویز که در تاریخ عمومی (جهان) به خسرو دوم معروف است چون یارای ایستادگی در برابر ژنرال بهرام (از مردم «ری»)را نداشت 23 نوامبر سال 589 میلادی به قسطنطنیه فرار کرد تا از موریس امپراتور روم شرقی کمک بخواهد. موریس که در انتظار چنین فرصتی بود یک سپاه کامل در اختیار خسرو دوم قرار داد و این سپاه با کمک هواداران داخلی خسرو، در جنگ سال 591 میلادی بهرام را شکست و به شمال خاوری ایران فراری دادند و خسرو دوم بر تخت نشست. 
• شکست ایران در قادسیه و رد پیشنهاد انتقال پایتخت از تیسفون به شیراز ، 23 نوامبر 636 میلادی و چهار روز پس از شکست نظامی امپراتوری ایران در نبرد قادسیه (معرکة القادسیه) و عقب نشینی باقیمانده یگانها از پل عتیق و به مخاطره افتادن تیسفون (پایتخت)، جلسه بزرگان کشور برای چاره جویی در کاخ سلطنتی (ایوان مدائن ـ طاق کسرا) تشکیل شد. حاضران در جلسه پس از شنیدن گزارش جنگ پیشنهاد کردند که پایتخت به شهر استخر (شیراز) منتقل شود زیرا که عرب مهارت جنگ صحرایی دارد نه کوهستانی و رسیدن به استخر مستلزم عبور از کوهستان است.

پنجشنبه 3 آذر:

• عصیان سراسری هواداران بابک خرمدین در سال 842 میلادی، هواداران «بابک خرم دین» و پیروان عقاید اجتماعی ـ اقتصادی او از دهه سوم نوامبر 842 میلادی (آذر ماه221 خورشیدی) درآذربایجان، اصفهان، فارس و کرمان بر ضد حکومت خلیفه عباسی دست به یک عصیان گسترده زدند که به نوشته مورخان، در بیدارکردن ایرانیان موثر واقع شد.

آدینه 4 آذر:

• روزی که شهر بیشاپور ساخته شد، به گزارش کرونیکلهای جهان (روزشمار رویدادهای مهم ملل جهان در طول زمان)، شهر بیشاپور در منطقه کازرون 24 نوامبر سال 266 میلادی تکمیل شد. کار ساختن این شهر که به تصمیم شاپور یکم، شاه ساسانی وقت ساخته شد نزدیک به شش سال طول کشید. در ساختن این شهر هم از اسیران رومی استفاده شد. ارتش ایران به فرماندهی شاپور یکم در سال 260 در ناحیه «ادسا (امروز: ارفا = اورفا)» در شرق فرات (جنوب ترکیه امروز) ارتش روم را شکستی سخت داد و والرین امپراتور این کشور با 71 هزار نظامی رومی را اسیر کرد که از این اسیران برای ساختن سد شوشنر (بند قیصر)، ساختن شهر گندی شاپور در خوزستان و بیشاپور در فارس استفاده شد.

برگرفته از تارنمای دکتر انوشیروان کیهانی زاده