بنام خدا

شاهنامه شاه طهماسبی احتمالاً در اواخر عمر شاه اسماعیل یکم و در نیمه اول سده‌ی دهم هجری قمری به کارگاه هنرهای کتابسازی کتابخانه دربار سفارش داده شده است. سفارش دهنده شخص شاه اسماعیل اول بوده که شاهنامه را بسیار گرامی می‌شمرده و نام‌های شاهنامه‌ای بر پسرانش گذاشته است.
جمعی از مهم‌ترین هنرمندان آن زمان که در کتابخانه تبریز گرد آمده بودند، به احتمال زیاد زیر نگاه «سلطان محمد نقاش» کار بر روی این کتاب را آغاز و پس از 20 سال در زمان حکومت شاه طهماسب آن را به سرانجام می‌رسانند. خوشنویسی و کتابت نستعلیق عالی کتاب، کار تنها یک خوشنویس نیست و به همین علت امضای خوشنویس بر آن به چشم نمی‌خورد، همان طور که نقاشی‌های این کتاب نیز کار یک نفر نیست. از نقاشان، کار «سلطان محمد» کاملاً مشخص است و امضای دو نقاش دیگر «میر مصور» و «دوست محمد» بر پای آثارشان به چشم می‌خورد. دیگر نقاشان نیز احتمالاً «میر علی»، «سید علی»، «مظفر علی»، «میرزا علی»، «عبدالصمد» و «شیخ محمد» بوده‌اند.
در نیمه دوم سده‌ی دهم، این شاهنامه به عنوان هدیه‌ای رسمی برای سلطان به عثمانی فرستاده می‌شود و پیدا نیست که بعدها چگونه از قسطنطنیه خارج و در مجموعه «بارون ادموند دور تچیلد» قرار می‌گیرد. در 1959 آمریکایی پولداری به نام «آرتور هوتن» این شاهنامه را می‌خرد و شهرت و همچنین پاره پاره شدن این اثر نفیس آغاز می‌شود. «هوتن» یک بار 78 صفحه نقاشی شده از کتاب را جدا و به موزه «متروپولیتن» می‌بخشد؛ 7 نقاشی را در حراج «کریستیز»، 41 نقاشی را در گالری «آگنیو» و 14 نقاشی را در اکتبر 1988 در همان حراجی «کریستیز» به فروش می‌رساند.
باقی‌مانده این شاهنامه، شامل 118 نقاشی از کل 258 نقاشی، 708 صفحه خوشنویسی شده، همراه با جلد سوخت طلایی و معرق آن در سال 1373 با اثری از «ویلم دکونینگ» نقاش هلندی الاصل که در اختیار موزه هنرهای معاصر تهران بود معاوضه و به ایران بازگردانده می‌شود.
در نگاره‌های ایرانی به ویژه دو شاهنامه بایسنقری و طهماسبی توجه به عالم خیال و مثال به صورت جدی نمود می‌یابد؛ توجهی که به پیوند بین بهشت آسمانی و زمین بهشتی مجال نمایش داده و هنرمند را برای دست یافتن به این گوهر ثابت یا جوهره مثالی تربیت کرده است.
بر تخت نشستن کیومرث در شاهنامه بزرگ ایلخانی نشان می‌دهد نگاره از سه عنصر، انسان(کیومرث و درباریان)، طبیعت (آسمان، زمین، گل‌ها و چشمه) و حیوان(پلنگ‌های آرمیده)، به علاوه نقش روایت متخیلانه که جزو تفکیک ناپذیر نگاره به‌شمار می‌آید تشکیل شده است. کیومرث نخستین پادشاه اساطیری در قلب نگاره بین درباریان و افراد حاضر در یک ترکیب نیم دایره‌ای قرار گرفته‌اند.
بر تخت نشستن کیکاووس در شاهنامه بایسنقری نیز نشان می‌دهد که تصویر از سه مضمون اصلی انسان و طبیعت و نقش کلیدی عالم خیال(عنصر اصلی نگاره) در قالب تخیل روایتگر تشکیل شده است.
شاهنامه‌ی بزرگ ایلخانی، نقطه اوج و درخشش نگارگری عهد ایلخانی متعلق به مکتب تبریز اول در زمان حکومت ابوسعید واپسین حاکم مغول است که بیشتر با توجه به تأثیرپذیری هنری از چین در کلیت تصویر، همچنین آموزه‌های بین‌النهرینی، در نحوه ترسیم صورت و اندام و تأثیرات بیزانسی و هلنی در فرم چین و شکن‌دار لباس‌ها شکل گرفته است. شاهنامه‌ی بزرگ ایلخانی، بیشتر، داستان‌های حماسی و مبارزات تن به تن با جانوران شگفت‌انگیز و مجالس سوگواری را شامل می‌شود.
شاهنامه‌ی بایسنقری، به اوایل قرن هشتم، مکتب هرات و زمان حکومت بایسنقر میرزا ـ شاهزاده تیموری ـ تعلق دارد. مکتب هرات یکی از مکاتبی است که سبک خاص ایرانی در آن به وضوح دیده می‌شود و در نگاره‌های شاهنامه بایسنقری به انعکاس سبک زیبای درباری، ترکیب‌بندی‌های مستحکم و هویت ویژه ایرانی در ترکیب‌بندی می‌پردازد.
وجود هستی‌‌شناسانه آیین و تأثیر آن بر نمایش‌های شرقی، از رئالیسم تا جریان سیال ذهن، انتخابات و مبارزات انتخاباتی، از رسانه تا مخاطب، بررسی عوامل فردی و اجتماعی موثر بر گرایش دانش‌آموزان به فعالیت‌های فرهنگی و هنری، ساماندهی الگوی گردشگری در استان مازندران و باستان‌گرایی یا شیوه علمی از دیگر مطالب این ماهنامه تخصصی است.