کاروانسرای خرگوشی، نگین غارت شده کویر

کاروانسرای خرگوشی، نگین غارت شده کویر

چند هفته پیش از رادیو خبری پیرامون غارت کتیبه های ارزشمند ورودی کاروان سرای خرگوشی شنیدم. داستان از این قرار بود که تعدادی غارتگر کتیبه های ورودی کاروانسرا را از جا کنده و دزدیده بودند ولی به هنگام فرار با شخصی به نام ابوالفضل که از سوی سازمان میراث فرهنگی استان یزد برای حفاظت از این بنا منصوب شده است روبرو شده و ابوالفضل با اطلاع رسانی به سازمان میراث فرهنگی مانع از غارت این آثار ارزشمند می شود. در نهایت کتیبه های سنگی مورد نظر توقیف و از دست غارتگران نجات میابد. پس از آن سازمان میراث فرهنگی یزد اعلام می کند به دلیل اینکه امنیت منطقه را مناسب نمیداند و بیم آن میرود این آثار باز هم در معرض خطر باشند، از نصب آن در محل خود جلوگیریکرده و آن را برای نگهداری و حفاظت به مکان دیگری منتقل می کند.
پس از شنیدن این خبر تصمیم گرفتم در نخستین زمان ممکن سری به قلعه خرگوشی بزنم و از نزدیک شاهد حال و روز این اثر ارزشمند پس از حوادث اخیر باشم. آخرین باری که به این کاروانسرا رفته بودم تابستان سال 1384 بود. آن زمان کاروانسرای خرگوشی را نگینی با ارزش در میان کویر دیدم و از دیدن کتیبه های زیبای سر در آن به خط استاد علیرضا عباسی، حقیقتا به وجد آمدم. پس از حدود 7 سال از آن زمان، هنگام بازدید مجدد از این کاروانسرا جای کتیبه های ارزشمند صفوی بر بدنه کاروانسرا خالی بود و روند تخریب بنا جلب نظر می کرد.
این کتبیه سنگی به خط "علی رضا عباسی" خطاط معروف عصر "شاه عباس" روی پانزده قطعه سنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتی متر و در سه جانب ورودی نصب شده است.

نام شاه عباس در میان کتیبه

امضای استاد علیرضا عباسی به تاریخ 1023 هجری قمری

جای خالی کتیبه ها بر سردر بنا

اکنون این اثر ارزشمند وضعیت نگران کننده ای دارد، برخی از قسمتهای کاروانسرا تخریب شده و بسیاری از بخش ها در حال تخریب و فرو ریختن است و برخی از فضاهای داخل آن به زباله دان تبدیل شده است.

فروریختن بخش های مختلف رباط

کاروانسرای دیروز، زباله دان امروز!

فروپاشی بخش ورودی کاروانسرا

یادگار دیروز، یادگاری امروز!

تخریب روزافزون بنا

کاروانسرای قلعه خرگوشی نزدیک باتلاق "گاوخونی" در جاده قدیمی یزد- اصفهان، مابین ورزنه در استان اصفهان و ندوشن در استان یزد قرار دارد. فاصله بین این کاروانسرا و عقدا حدود شصت کیلومتر است. این بنا از آثار دوره شاه عباسی و یکی از 999 کاروانسرای آن دوره است. این رباط تماماً از سنگ و آجر ساخته شده و ابعاد آن 80×80 متر است. این رباط شامل صفه ها، حجره ها و اصطبل است. دیواره روی پشت بام، دو متر عرض دارد. سر در آن دو طبقه و طبقه دوم شاه نشین است. در داخل رباط هجده صفه وجود دارد: صفه بزرگ تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه است. در چهار گوشه رباط، چهار مدخل برای ورود به طویله دیده می شود و مخزن آب به صورت آب انبار در وسط رباط ساخته شده است

این کاروانسرا کاملا درون طبیعت بکر و وسط کویر قرار گرفته و می‌توان از آن به عنوان یک رصدگاه بسیار زیبا و مناسب استفاده کرد.از دور این کاروانسرا منظره‌ای بسیار زیبا دارد. درون آن اتاقک‌های سنگی وجود دارد که محل اتراق مسافرین بوده در ضمن محلی هم برای نگهداری حیوانات وجود دارد.
متاسفانه اکنون، تالاب گاوخونی، همسایه دیرین کاروانسرا نیز حال و روز خوبی ندارد و همچون دریاچه ارومیه و بسیاری از تالاب های ایران، نمیداند خود را در کجای نقشه جغرافیا پیدا کند. گویا لکه ایست که در حال محو شدن از نقشه هاست. پرندگان مهاجری که سالها آن را زیستگاه و پناهگاه خود میدیدند اکنون با خشک شدن تالاب تمایلی برای بازگشت به آن نشان نمی دهند.

تالاب گاوخونی و پرندگان مهاجرش در سال 1384