بنام خدا
قدیمی‌ترین هتل جهان کجاست؟
مهمانسرای عباسی با پشتوانه ۳۲۰ ساله هنوز به عنوان قدیمی‌ترین هتل دنیا به جهانیان معرفی نشده است.
این جمله‌ای است که گزارشگر شبکه خبری CNN اسفندماه سال گذشته در جریان برگزاری اجلاس اپک در اصفهان به سراسر جهان مخابره کرد.
علاوه بر این گزارشگر، سایر خبرنگاران شبکه‌های تلویزیونی که برای پوشش اخبار این اجلاس در اصفهان گرد آمده بودند، با عناوینی چون «زیباترین هتل جهان» و «قدیمی‌ترین هتل جهان» اخبار خود را اطلاع مخاطبان خود رساندند.
گرچه هنوز قدیمی‌ترین هتل جهان به عنوان میراث‌جهانی به ثبت یونسکو نرسیده و تنها پشتوانه‌اش ثبت ملی آن در سال ۴۰ است، اما این باور که مهمانسرای عباسی اصفهان با ۳۲۰ سال قدمت تاریخی می‌تواند به این عنوان نایل شود، در بین دست‌اندرکاران آن وجود دارد.
این مهمانسرا یادگاری از دوران صفوی است که شهر اصفهان در آن ایام اعتلا و شکوه ویژه‌ای یافت به گونه‌ای که آن را «نصف جهان» نامیدند.
در میان آثار معماری به جای مانده از عصر صفوی مجموعه مدرسه، بازار و کاروانسرایی به جای مانده که در کنار خیابان چهارباغ اصفهان جای گرفته است. این مجموعه در سال‌های حکومت آخرین پادشاه صفوی شاه سلطان حسین ساخته شد.
شاه سلطان حسین این مجموعه را به مادرش پیشکش کرد از این رو به کاروانسرای مادرشاه مشهور شد. مادر شاه‌سلطان حسین هم کاروانسرا را وقف مدرسه چهارباغ کرد که عواید آن برای نگهداری از مدرسه و معاش طلاب استفاده شود.
با شکوفایی اقتصاد ایران در عصر صفوی ساختن بناهای عظیم و سودمند چون بازار، مدرسه، پل، سد، آب‌انبار، مسجد و برج کبوتر رواج یافت اما شاخص‌ترین بناهای آن دوره مجموعه کاروانسراهاست.
از کاروانسراها علاوه بر اقامت کاروانیان و بازرگانان به عنوان فضایی برای نگهداری کالا و مبادلات بازرگانی هم استفاده می‌شد. سادگی و در عین حال زیبایی کاروانسرای مادرشاه با فضایی دلگشا و آرام، شکوه و زیبایی میدان نقش جهان را به یاد می‌آورد.
این کاروانسرا در دو طبقه و صحن وسیع ساخته شده که از میان آن نهر فرشادی می‌گذرد و هنوز وضع بنا استحکام و فضای آن هر بیننده‌ای را حیران می‌کند.
پس از حمله افغان‌ها به اصفهان در سال ۱۱۳۴ هجری قمری و انقراض دولت صفوی این کاروانسرا آسیب زیادی دید ولی در زمان ظل‌السلطان حاکم وقت قاجار در اصفهان، این بنا بازسازی و برای استقرار سواره نظام سربازان وی از آن استفاده شد.
تا سال ۱۳۰۲ هجری این محل کاربری نظامی داشت و سپس به عنوان انبار قند و شکر از آن استفاده شد. بین سال‌های ۱۳۱۰ تا ۱۳۳۰ در نزاعی که بین طلاب مدرسه چهارباغ و آقای پاقلعه‌ای در گرفت، موقوفه مدرسه به تملک سیدالعراقین درآمد و بعد از آن یکی از تجار اصفهان به نام مثقالی با ارایه اسناد جعلی ادعای مالکیت کاروانسرا را مطرح کرد.
مدت‌ها عدلیه اصفهان و تهران گرفتار کشمکش‌ها بودند تا اینکه بالاخره عدلیه رای موقوفه بودن کاروانسرا را صادر کرد.
کاروانسرا، مهمانسرا می‌شود
در سال ۱۳۳۶ شمسی دولت وقت تصمیم گرفت تا با توجه به افزایش سفر جهانگردان و گردشگران خارجی به اصفهان و نبود امکانات اقامتی مناسب در این شهر، این کاروانسرا را به یک هتل بین‌المللی تبدیل کند.
بر این اساس اجاره‌نامه‌ای بین بیمه ایران و اداره اوقاف اصفهان در اسفندماه این سال منعقد شد که بر اساس آن، بیمه ایران موظف شد به هزینه خود مهمانخانه‌ای در مورد اجاره بسازد.
در اجاره‌نامه این کاروانسرا تاکید شده که تمام اعیانی که به وسیله شرکت بیمه ساخته شود، متعلق به شرکت مذکور است. علاوه بر این نقشه مهمانخانه و عملیات ساختمانی باید با قانون عتیقات از لحاظ ابنیه تاریخی مغایرت نداشته باشد.
چند ماه پس از قرارداد مراسم کلنگ‌زنی این مجموعه با نام «هتل شاه عباس» انجام و عملیات ساختمانی آن شروع شد که با این کار این بنای تاریخی از تخریب و انهدام جدی نجات یافت.
در بازسازی کاروانسرا دو هدف حفظ و اصالت نمای بیرون و تبدیل حجره‌های کاروانسرا به اتاق اقامتی مناسب مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس ابتدا دیوارها و سقف‌ها بازسازی و اجزای آسیب‌دیده مهار و قالب‌بندی شد.
از خشت خام و آجر و بتون برای تقویت استحکام بنا و برای بازسازی بنا از طرح های اصیل ایرانی استفاده شد. آرایش داخلی بنا نیز به‌گونه‌ای طراحی شد که بیانگر جلوه‌های اصیل هنر ایرانی باشد.
تزئین نمای داخلی مهمانسرا را گروهی ۱۵۰نفری به نام گروه هنری مهر که زبده‌ترین و برجسته‌ترین هنرمندان طراح، نقش‌پرداز گچبر مشبک‌ساز و آیینه‌کار اصفهانی بودند، انجام دادند و سرانجام بازسازی کاروانسرا در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به پایان رسید.
هم‌اکنون مهمانسرای عباسی اصفهان به لحاظ پیشینه تاریخی سیصد ساله و ویژگی کاربردی و نیز آثار هنری ارزشمندی در قالب هنرهای اسلامی و ایرانی به عنوان یک موزه گرانبها و کهن‌ترین هتل دنیا شهرت دارد.
معماری مهمانسرای عباسی
مهمانسرای عباسی با ۲۳۱ باب اتاق، سوئیت و آپارتمان که مطابق با استانداردهای بین‌المللی ساخته شده‌اند، سالانه پذیرای دهها هزار مهمان و گردشگر داخلی و خارجی از اقصی نقاط جهان و همچنین دهها هیات از میهمانان عالی‌رتبه سیاسی و شخصیت‌های بین‌المللی است. در ۴۰ سال گذشته بیش از ۱۵۰ شخصیت مطرح جهان در این هتل اقامت داشتند که قرار است مجموعه این اطلاعات به صورت کتاب منتشر شود.
سوئیت‌های این هتل به سبک معماری صفوی و قاجار با فضایی رویایی، مقرنس‌های زیبا، دیوارنگاری و مذهب است که معماری عصر خود را برای مهمانان تداعی می‌کند.
از بخش‌های قابل توجه این مهمانسرا رستوران‌ها و تالارهای متعدد آن است که برای هر یک به نام یکی از بناهای مشهور اصفهان نامگذاری و تزئینات هر یک شبیه به آن اثر انتخاب شده است.
تالارهای چهلستون، عالی‌قاپو، زرین، نقش‌جهان و فیروزه از جمله تالارهای پذیرایی این مهمانسرا هستند.
رستوران و محیط باز چشم‌انداز به‌گونه‌ای است که میهمانان می‌توانند علاوه بر استفاده از امکانات رستوران، از بام مهمانسرا شهر زیبای اصفهان و بنای باشکوه آن را نظاره کنند.
چایخانه سنتی مهمانسرا واقع در ضلع شمالی باغ، به عنوان نخستین چایخانه سنتی جهان به شمار می‌رود. همچنین موزه دایمی قرآن‌های خطی مهمانسرا از باارزش‌ترین و دیدنی‌ترین بخش‌های این مجموعه است.
این مهمانسرا به دلیل دارا بودن تالارهای متعدد همه ساله برگزار کننده صدها همایش علمی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و بین‌المللی است.
از جمله اجلاس مهمی که در سال‌های اخیر در مهمانسرا برگزار شده می‌توان به اجلاس بین‌منطقه‌ای حاکمیت‌های فکری و معنوی، سمینار بین‌المللی هنر اسلامی، نخستین اجلاس وزرای جهانگردی کشورهای اسلامی و یکصدوسی‌وپنجمین اجلاس وزرای نفت اپک اشاره کرد.
چرا مهمانسرا ثبت جهانی نمی‌شود؟
«بختیار حدادی» مدیرعامل مهمانسرای عباسی در خصوص اینکه چرا این هتل به عنوان قدیمی‌ترین هتل جهان ثبت نمی‌شود، به میراث‌خبر گفت: «مهمانسرا در سال‌هایی که مورد بازسازی قرار گرفت، ثبت میراث ملی ایران شد اما هنوز هیچ تلاشی از سوی مسئولان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی آن انجام نشده است.»
وی تاکید کرد: « اینکه مهمانسرای عباسی، قدیمی‌ترین هتل جهان است، موضوعی است که اخیرا مورد توجه قرار گرفته است.»
وی یادآور شد: «در جست‌وجویی که در سایت‌های اینترنتی صورت گرفت، مشخص شد که تنها چند هتل با قدمت ۱۳۰ تا ۱۴۰ سال در جهان وجود دارد که قابل رقابت با هتل ۳۲۰ ساله عباسی نیست.»
به گفته وی، برای نمونه هتل فوجیای ژاپن ۱۱۰ سال قدمت دارد که هنوز شکل سنتی خود را حفظ کرده است اما هتل عباسی اصفهان ۳۲۰ سال قدمت دارد که نقاشی‌های قدیمی و سنتی آن به همان شکل حفظ شده است.
حدادی گفت: «ثبت جهانی این اثر، باید از سوی مسئولان میراث فرهنگی و گردشگری دنبال شود زیرا که در حوزه وظایف آنان می‌گنجد.»
وی در پاسخ به اینکه آیا پیشنهاد ثبت جهانی این اثر از سوی مسئولان هتل به صورت رسمی به سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری ارایه شده است، گفت: «این بحث تنها به صورت شفاهی بین مسئولان مطرح شده و هنوز شکل مکتوب به خود نگرفته است.»
حدادی گفت: «اگر این بحث جدی شود، می‌توان این پیشنهاد را به سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری داد تا در این زمینه تحقیقات لازم را انجام داده و به صورت مستند به یونسکو منتقل شود.»
وی تصریح کرد: «نگهداری بنای هتل، نقش‌ها و طرح‌های به جا مانده از عهد صفوی و قاجاریه در این هتل به قدری زیاد است که توانی برای پیگیری مسایل تبلیغاتی برای هتل و نیز ثبت این این باقی نگذاشته است.»
«نگهداری یک هتل مدرن غیر از هزینه‌های آن هیچ دغدغه‌ای را متوجه مسئولان آن نمی‌کند، اما نگهداری یک «هتل‌‌موزه» که همه جای آن پر از نقاشی به سبک‌های مختلف هنری و آثار ملی است، نیازمند صرف هزینه فراوان، نگهداری از آثار به شکل موجود و حفظ و بقای آن برای نسل‌های آینده را به دنبال دارد.»
مدیرعامل مهمانسرای عباسی تاکید کرد: «شرط نگهداری از یک بنای تاریخی حفظ کاربری آن است تا از تخریب آن جلوگیری شود. اگر این هتل بخواهد بدون استفاده گردشگران تنها به عنوان موزه استفاده شود، حتی یک دهه هم دوام نمی‌آورد و به زوال می‌رود.»
«برای نمونه علت تخریب سریع عمارت عالی‌قاپو، چهلستون و سایر بناهای تاریخی در سال‌های گذشته به این دلیل بوده که هرگز از آنان استفاده نکردند و به همین دلیل لزومی برای صرف هزینه برای بازسازی و نگهداری وجود ندارد.»
وی گفت: «مسئولان این مهمانسرا تاکید دارند که این مجموعه همواره به صورت یک مهمانسرا مورد استفاده قرار گیرد تا از بنا در برابر تخریب حفاظت شود.»
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند 